1. Chi phí sản xuất là gì?

Chú Ba – chủ một tiệm bánh mì gia truyền ở Đà Lạt – đang tất bật chuẩn bị cho mẻ bánh mới. Trong khi trộn bột, chú vừa nói với cậu con trai đang học kinh tế: “Con biết không, để làm ra một ổ bánh mì, không chỉ cần bột, nước, men đâu. Chú phải tính cả tiền than, tiền công thợ nướng, bao bì, điện, rồi cả tiền thuê mặt bằng… Tất cả những cái đó, người ta gọi là chi phí sản xuất đó con”.

Chi phí sản xuất chính là toàn bộ những khoản chi mà doanh nghiệp phải bỏ ra để tạo ra một sản phẩm hoặc dịch vụ. Nó bao gồm:

• Chi phí nguyên vật liệu (như bột mì, thịt, rau…)

• Chi phí nhân công (tiền lương người làm bánh)

• Chi phí sản xuất chung (điện, nước, máy móc, khấu hao, thuê mặt bằng…)

Vì thế, khi muốn tính lời lỗ hay định giá bán, chú Ba – và mọi người làm kinh doanh – đều phải nắm rõ “chi phí sản xuất” là bao nhiêu.

Bởi lẽ: Biết chi phí, mới biết cách kiếm lời.

2. Công thức tính chi phí sản xuất chính xác

Công thức tính chi phí sản xuất

Chi phí sản xuất = Chi phí nguyên vật liệu + Chi phí lao động sản xuất + Chi phí máy móc và thiết bị + Chi phí vận chuyển + Chi phí quản lý sản xuất + Chi phí khác

• Chi phí nguyên vật liệu: Đây là số tiền mà doanh nghiệp phải chi trả để mua các nguyên liệu và thành phẩm cần thiết để sản xuất ra sản phẩm cuối cùng. Chúng có thể bao gồm các nguyên liệu thô, phụ liệu, hoặc các thành phần khác cần thiết trong quá trình sản xuất.
• Chi phí lao động sản xuất: Chi phí liên quan đến việc trả lương cho nhân viên và lực lượng lao động tham gia vào quá trình sản xuất của tổ chức, bao gồm cả tiền lương cố định và các chính sách phúc lợi, tăng ca,… của công nhân, kỹ thuật viên, quản lý sản xuất và các nhân viên khác. Đây là một thành phần quan trọng của chi phí sản xuất và thường có thể biến đổi theo thời gian và tình hình thị trường lao động.
• Chi phí máy móc và thiết bị: Bao gồm các chi phí liên quan đến việc trang bị, sử dụng các máy móc, thiết bị và công nghệ phục vụ quá trình sản xuất. Bên cạnh đó, chúng cũng bao gồm các chi phí liên quan đến việc bảo dưỡng, sửa chữa và bảo trì các máy móc, thiết bị và cơ sở hạ tầng sản xuất để đảm bảo hoạt động suôn sẻ và hiệu suất cao. Ngoài ra, chi phí này cũng có thể bao gồm cả việc mua mới, thuê hoặc cải thiện, nâng cấp các thiết bị hiện có trong nhà máy.
• Chi phí vận chuyển: Bao gồm các chi phí liên quan đến vận chuyển nguyên liệu đến nhà máy và sản phẩm đến điểm bán hàng hoặc đến khách hàng cuối cùng. Ngoài ra chúng cũng có thể sẽ bao gồm cả chi phí vận chuyển nội địa và quốc tế tuỳ theo mô hình kinh doanh sản xuất của tổ chức.
• Chi phí quản lý sản xuất: Là các chi phí liên quan đến hoạt động quản lý sản xuất bao gồm chi phí cho hệ thống quản lý sản xuất, các chi phí liên quan đến việc giám sát và điều hành quy trình sản xuất.
• Các chi phí khác: Bao gồm các chi phí liên quan đến quản lý sản xuất, kiểm soát chất lượng, nghiên cứu và phát triển, marketing và các hoạt động hỗ trợ sản xuất khác.

Ví dụ về các thành phần chi phí sản xuất trong doanh nghiệp

Một ví dụ điển hình về các thành phần trong công thức chi phí sản xuất chính là trường hợp của Vinamilk – một trong những doanh nghiệp sản xuất sữa lớn nhất Việt Nam:

Cơ sở sản xuất bánh ngọt “Hương Xưa” trong 1 tháng:

• Chi phí nguyên vật liệu: 50.000.000 VNĐ (bột, đường, trứng, sữa…)

• Chi phí lao động sản xuất: 30.000.000 VNĐ (lương thợ làm bánh)

• Chi phí máy móc và thiết bị: 10.000.000 VNĐ (khấu hao lò nướng, máy trộn bột)

• Chi phí vận chuyển: 5.000.000 VNĐ (giao hàng tới đại lý)

• Chi phí quản lý sản xuất: 7.000.000 VNĐ (lương quản lý xưởng, điện nước văn phòng…)

• Chi phí khác: 3.000.000 VNĐ (bao bì, vệ sinh, bảo trì nhỏ)

Chi phí sản xuất = 50.000.000 + 30.000.000 + 10.000.000 + 5.000.000 + 7.000.000 + 3.000.000 = 105.000.000 VNĐ

Như vậy, tổng chi phí sản xuất trong tháng của cơ sở “Hương Xưa” là 105 triệu đồng. Dựa vào đó, cơ sở có thể tính giá thành mỗi chiếc bánh để đảm bảo lợi nhuận.

3. Phân biệt giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm 

3.1. Bảng so sánh 2 khái niệm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm

Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, nhiều người thường nhầm lẫn giữa khái niệm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Tuy có liên quan mật thiết với nhau, nhưng đây lại là hai khái niệm hoàn toàn khác. Để tránh sai sót trong hạch toán và ra quyết định kinh doanh, bạn cần hiểu rõ đâu là điểm giống và khác nhau giữa chúng.

Dưới đây là bảng phân biệt cụ thể:

Tiêu chí	Chi phí sản xuất	Giá thành sản phẩm
Khái niệm	Là tổng toàn bộ các khoản chi để tạo ra sản phẩm trong một kỳ sản xuất nhất định	Là chi phí tính bình quân trên từng đơn vị sản phẩm hoàn thành
Công thức tính	Chi phí sản xuất = Chi phí nguyên vật liệu + Chi phí lao động sản xuất + Chi phí máy móc và thiết bị + Chi phí vận chuyển + Chi phí quản lý sản xuất + Chi phí khác	Giá thành sản phẩm = Chi phí sản xuất + lợi nhuận mong muốn
Tính chất	Tổng chi phí cho cả quá trình sản xuất (chưa xét đến số lượng sản phẩm)	Là kết quả của việc phân bổ chi phí sản xuất cho từng sản phẩm cụ thể
Căn cứ tính toán	Dựa vào tất cả các khoản chi trong quá trình sản xuất	Dựa vào chi phí sản xuất và số lượng sản phẩm hoàn thành
Mục đích sử dụng	Phân tích hiệu quả sản xuất, kiểm soát chi phí	Định giá bán, tính lời lỗ cho từng sản phẩm
Thời điểm ghi nhận	Trong suốt quá trình sản xuất	Khi sản phẩm đã hoàn thành
Ví dụ	Tổng chi phí làm 1.000 bánh = 100 triệu đồng	Giá thành 1 chiếc bánh = 100 triệu / 1.000 chiếc = 100.000 VNĐ

3.2. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm

Như vậy có thể thấy rằng, chi phí sản xuất đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định giá thành sản phẩm. Nếu chi phí sản xuất tăng cao, giá thành sản phẩm cũng sẽ tăng lên để bù đắp cho các chi phí đó và đảm bảo doanh nghiệp vẫn có lợi nhuận mong muốn.

Tuy nhiên, việc xác định giá thành sản phẩm không chỉ dựa vào chi phí sản xuất mà còn phải xem xét các yếu tố khác như mức độ cạnh tranh trên thị trường, chiến lược giá cả của doanh nghiệp, nhu cầu và mong muốn của khách hàng, và mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp.

Việc tăng giá thành sản phẩm cũng có thể ảnh hưởng đến sức mua của khách hàng và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Do đó, các nhà quản lý cần cân nhắc và tính toán kỹ lưỡng giữa việc tối ưu hóa chi phí sản xuất và giữ cho giá thành sản phẩm ở mức hợp lý để thu hút khách hàng và đảm bảo lợi nhuận.

Một phương pháp quản lý hiệu quả là tìm cách tối ưu hóa quá trình sản xuất để giảm chi phí sản xuất mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm. Việc sử dụng công nghệ mới, cải tiến quy trình sản xuất và quản lý nguồn nhân lực có thể giúp giảm chi phí sản xuất và từ đó giảm giá thành sản phẩm.

4. Các bước áp dụng công thức tính chi phí trong sản xuất

Để xác định chi phí sản xuất một cách chính xác và phục vụ cho việc lập kế hoạch, định giá sản phẩm cũng như kiểm soát chi phí, doanh nghiệp cần tuân theo quy trình gồm 4 bước cơ bản dưới đây:

Bước 1: Thu thập dữ liệu chi phí

Trước tiên, bạn cần tổng hợp toàn bộ các khoản chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất, bao gồm:

• Chi phí nguyên vật liệu: chi phí mua bột, đường, sữa, vải, sắt thép… tùy vào ngành nghề.

• Chi phí lao động trực tiếp: lương, phụ cấp cho công nhân sản xuất.

• Chi phí sản xuất chung: tiền điện, nước, khấu hao máy móc, chi phí bảo trì, quản lý phân xưởng…

Đảm bảo dữ liệu được ghi chép đầy đủ, chính xác và có chứng từ hợp lệ.

Bước 2: Phân loại chi phí theo từng hạng mục

Sau khi thu thập dữ liệu, doanh nghiệp cần phân loại chi phí theo đúng các nhóm trong công thức:

• Chi phí nguyên vật liệu

• Chi phí lao động sản xuất

• Chi phí máy móc và thiết bị

• Chi phí vận chuyển

• Chi phí quản lý sản xuất

• Chi phí khác có liên quan trực tiếp đến quá trình sản xuất

Việc phân loại rõ ràng sẽ giúp quá trình tính toán trở nên dễ dàng và chính xác hơn.

Bước 3: Áp dụng công thức và tính toán

Sử dụng công thức sau để tính tổng chi phí sản xuất:

📌 Chi phí sản xuất = Chi phí nguyên vật liệu + Chi phí lao động sản xuất + Chi phí máy móc & thiết bị + Chi phí vận chuyển + Chi phí quản lý sản xuất + Chi phí khác

👉 Ví dụ: Nếu tổng các chi phí trên là 100 triệu đồng cho 1.000 sản phẩm, thì giá thành sản phẩm trung bình là 100.000 VNĐ/chiếc.

Bước 4: Phân tích và tối ưu chi phí

Sau khi có kết quả, doanh nghiệp cần phân tích để:

• Xác định khoản mục nào chiếm tỷ trọng cao

• Tìm ra những chi phí chưa tối ưu (ví dụ: lãng phí nguyên vật liệu, nhân công chưa hiệu quả…)

• Đưa ra giải pháp cải thiện chi phí để nâng cao lợi nhuận mà vẫn giữ chất lượng sản phẩm

Một số cách tối ưu phổ biến: đàm phán giá nguyên liệu, tự động hóa sản xuất, cải tiến quy trình…

5. Những sai lầm cần tránh khi tính chi phí sản xuất 

Dù công thức tính chi phí sản xuất tưởng chừng đơn giản, nhưng trên thực tế, nhiều doanh nghiệp vẫn gặp sai sót trong quá trình thực hiện. Những sai lầm này không chỉ khiến chi phí bị tính sai lệch, mà còn ảnh hưởng đến việc định giá bán, kiểm soát lợi nhuận và ra quyết định kinh doanh. Dưới đây là 3 lỗi phổ biến cần đặc biệt lưu ý:

5.1. Không tính đầy đủ các loại chi phí

Một trong những lỗi nghiêm trọng nhất là bỏ sót các khoản chi thực tế đã phát sinh, chẳng hạn:

• Chi phí bảo trì máy móc

• Bao bì, đóng gói

• Chi phí vận chuyển nội bộ

• Lương nhân sự gián tiếp (quản lý xưởng)

Việc chỉ tập trung vào các chi phí “nhìn thấy được” như nguyên liệu, nhân công… mà không cộng thêm các chi phí phụ trợ sẽ khiến tổng chi phí sản xuất bị thấp hơn thực tế, dẫn đến định giá sản phẩm sai và làm giảm biên lợi nhuận.

5.2. Nhầm lẫn giữa chi phí cố định và chi phí biến đổi

Một số doanh nghiệp chưa phân biệt rõ ràng:

• Chi phí cố định: như tiền thuê nhà xưởng, lương cố định quản lý, khấu hao máy móc (không đổi theo sản lượng).

• Chi phí biến đổi: như nguyên vật liệu, tiền công theo sản phẩm (thay đổi theo sản lượng).

Việc gộp chung hai loại này hoặc phân loại sai sẽ khiến doanh nghiệp khó phân tích điểm hòa vốn, không thể kiểm soát chi phí hiệu quả trong những giai đoạn sản xuất tăng – giảm đột biến.

5.3. Bỏ qua chi phí ẩn

Chi phí ẩn là những khoản chi không thể hiện trực tiếp trên sổ sách kế toán, nhưng vẫn ảnh hưởng đến chi phí sản xuất, ví dụ:

• Lãng phí nguyên vật liệu (cắt dư, hỏng, lỗi sản xuất)

• Thời gian chờ máy móc vận hành

• Nhân viên không làm việc hiệu quả

• Chi phí sai sót, bảo hành sản phẩm lỗi

Doanh nghiệp thường bỏ qua vì không được hạch toán rõ ràng, nhưng về lâu dài, chi phí ẩn làm “đội” giá thành lên rất nhiều mà không hề hay biết.

6. Giải quyết bài toán tối ưu chi phí sản xuất với Hệ thống điều hành sản xuất MES-X

Bạn có biết: chỉ cần sai lệch 5% trong tính chi phí, doanh nghiệp có thể định giá sai hàng trăm triệu đồng mỗi năm?

Để tránh những sai lầm như bỏ sót chi phí ẩn, nhầm lẫn chi phí cố định – biến đổi hay ghi nhận thiếu chính xác, nhiều nhà máy hiện nay đã chuyển sang dùng hệ thống điều hành sản xuất MES-X – trợ thủ đắc lực cho quản lý sản xuất hiện đại.

Hệ thống điều hành sản xuất MES-X là hệ thống điều hành quản lý toàn diện quy trình sản xuất thông minh cung cấp cho doanh nghiệp cái nhìn tổng thể trên từng công đoạn về toàn bộ quá trình sản xuất được phát triển bởi VTI Solutions.

MES-X cho phép trao đổi thông tin tự động giữa các công đoạn sản xuất và các hệ thống khác trong nhà máy như hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning), hệ thống SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition), hệ thống PDM (Product Data Management) và hệ thống QMS (Quality Management System).

MES-X (Manufacturing Execution System) không chỉ là phần mềm điều hành sản xuất mà còn tích hợp tự động ghi nhận, phân loại và báo cáo chi phí theo thời gian thực, giúp doanh nghiệp:

🔹 Tính đúng – tính đủ từng loại chi phí sản xuất (NVL, nhân công, máy móc, vận hành…)
🔹 Phân tích chi phí theo từng đơn hàng, từng lệnh sản xuất cụ thể
🔹 Cảnh báo kịp thời các khoản chi bất thường, lãng phí hoặc vượt ngân sách
🔹 Kết nối dữ liệu kế toán – sản xuất – kho – bán hàng trên một nền tảng duy nhất

Với MES-X, doanh nghiệp dễ dàng kiểm soát chi phí ngay từ khâu sản xuất – từ đó định giá chính xác, tối ưu lợi nhuận và cạnh tranh bền vững trên thị trường.

Đừng để chi phí bị giấu sau những con số thiếu minh bạch – Đã đến lúc để MES-X làm thay đổi cách bạn vận hành sản xuất.

Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và nhận demo miễn phí hệ thống MES hàng đầu Việt Nam!

Nhận demo miễn phí

Kết luận

Hiểu và áp dụng đúng công thức tính chi phí sản xuất không chỉ giúp doanh nghiệp kiểm soát chi tiêu hiệu quả, mà còn là nền tảng để định giá sản phẩm, tối ưu lợi nhuận và ra quyết định kinh doanh chính xác. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng cao, việc quản trị chi phí không còn là lựa chọn – mà là yếu tố sống còn.

Hãy chủ động rà soát, cải tiến và ứng dụng các công cụ quản lý hiện đại như hệ thống MES-X để đảm bảo mọi khoản chi đều được kiểm soát minh bạch – từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp.

5432105/5 - (5 bình chọn)