1. MES là gì?

MES (Manufacturing Execution System), hay còn gọi là Hệ thống thực thi sản xuất, là một hệ thống phần mềm quản lý và kiểm soát quá trình sản xuất tại nhà máy, xưởng sản xuất trong thời gian thực.

Nó đóng vai trò kết nối trực tiếp giữa tầng quản lý (ERP, quản trị doanh nghiệp) và tầng vận hành (máy móc, công nhân, dây chuyền), giúp:

• Giám sát toàn bộ quy trình sản xuất

• Thu thập và xử lý dữ liệu sản xuất tức thời

• Điều phối công việc, nhân sự và máy móc

• Đảm bảo sản xuất đúng tiến độ, đúng chất lượng

2. Hệ thống MES hoạt động như thế nào?

Việc ứng dụng hệ thống MES (Manufacturing Execution System) không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yếu tố bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn nâng cao năng suất và kiểm soát chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa sức mạnh của MES, chúng ta cần hiểu rõ cách hệ thống này vận hành, vai trò trong từng khâu sản xuất và cách sử dụng hiệu quả.

Ngay sau đây, hãy cùng khám phá chi tiết cách MES hoạt động và hướng dẫn sử dụng từng bước, giúp doanh nghiệp dễ dàng triển khai và bứt phá trong thời đại sản xuất thông minh.

Tiếp nhận và phân tích kế hoạch sản xuất

• MES nhận dữ liệu kế hoạch sản xuất từ hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) hoặc từ bộ phận quản lý.

• Các thông tin như: đơn hàng, sản phẩm, số lượng, thời hạn giao hàng… được phân tích và chuyển thành lệnh sản xuất chi tiết.

Phân bổ nguồn lực và lập lịch

• MES tự động phân bổ công việc cho các dây chuyền, máy móc và nhân sự phù hợp.

• Lập lịch chi tiết cho từng công đoạn: thời gian bắt đầu, thời gian kết thúc, năng suất dự kiến.

• Tối ưu năng lực thiết bị và giảm thời gian chờ.

Giám sát và điều hành sản xuất theo thời gian thực

• MES thu thập dữ liệu trực tiếp từ máy móc (cảm biến, PLC) và từ công nhân (qua thiết bị đầu cuối, tablet, máy tính…).

• Dữ liệu gồm: tiến độ, trạng thái máy, sản lượng, lỗi, chất lượng sản phẩm, tiêu hao nguyên vật liệu…

• Hiển thị tức thời trên dashboard, giúp quản lý ra quyết định nhanh, điều chỉnh kịp thời khi có sự cố.

Quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc

• Ghi nhận và kiểm soát từng lô sản phẩm, từng công đoạn.

• Kết hợp kiểm tra chất lượng (QA/QC) ngay trên hệ thống, giúp phát hiện lỗi sớm và hạn chế sản phẩm lỗi ra thị trường.

• Hỗ trợ truy xuất nguồn gốc khi cần điều tra hoặc đáp ứng yêu cầu khách hàng.

Đồng bộ dữ liệu và liên kết hệ thống khác

• MES có thể kết nối với ERP, hệ thống quản lý kho (WMS), hệ thống quản lý bảo trì (CMMS),… để tạo thành chuỗi quản lý sản xuất khép kín.

• Đảm bảo dữ liệu xuyên suốt, đồng nhất giữa các bộ phận, từ quản lý cấp cao đến vận hành xưởng.

3. Hướng dẫn cách sử dụng hệ thống MES 

Hệ thống MES (Manufacturing Execution System) đóng vai trò như “bộ não” kết nối giữa quản lý và xưởng sản xuất, giúp doanh nghiệp kiểm soát quy trình, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả, việc nắm rõ cách sử dụng MES là yếu tố then chốt. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước sử dụng hệ thống MES, giúp doanh nghiệp triển khai dễ dàng, tối ưu vận hành và sẵn sàng bứt phá trong kỷ nguyên số.

3.1. Xác định mục tiêu

Trước khi bắt đầu triển khai hệ thống MES, các nhà quản trị cần xác định rõ mục tiêu cần đạt được là gì – một bước tối quan trọng khi khởi động bất kỳ kế hoạch nào, nhưng lại thường bị bỏ qua.

Việc sử dụng những mục tiêu này làm kim chỉ nam sẽ giúp quá trình triển khai đi đúng hướng. Khi mục tiêu triển khai phù hợp với động lực kinh doanh của doanh nghiệp, việc lựa chọn và thiết kế hệ thống MES tối ưu cũng trở nên dễ dàng hơn. 

Một dự án triển khai hệ thống MES thường bao gồm các hoạt động sau:

Chuẩn bị	Lên kế hoạch	Triển khai	Kết thúc
Đánh giá khả năng của doanh nghiệp và sự sẵn sàng kỹ thuật Các yếu tố thúc đẩy kinh doanh và phạm vi kinh doanh Phân tích ISA-95	Lên kế hoạch dự án Phân tích và mô tả cụ thể yêu cầu Đánh giá giải pháp và nhà cung cấp giải pháp	Thiết kế hạ tầng IT Tùy chỉnh theo yêu cầu và xây dựng cấu hình Tích hợp hệ thống Thử nghiệm và đánh giá Quản lý điều chỉnh cơ cấu tổ chức	Đào tạo và chuyển giao hệ thống

3.2. Đánh giá mức độ sẵn sàng cho kế hoạch triển khai hệ thống MES

• Về kỹ thuật

Triển khai hệ thống MES chính là một trong những bước đầu tiên trong quá trình chuyển đổi số sản xuất, bởi vậy việc thiết lập một nền tảng kỹ thuật số vững chắc là một điều tất yếu. 

Rất nhiều doanh nghiệp do thiếu đi sự chuẩn bị sẵn sàng nền tảng cơ bản nên trong quá trình triển khai đã gặp phải rất nhiều lỗ hổng kỹ thuật và ảnh hưởng đến tính liền mạch giữa các bước triển khai. Thêm vào đó, nếu doanh nghiệp đánh giá sai về mức độ sẵn sàng kỹ thuật, rất có thể doanh nghiệp đó sẽ đưa ra lựa chọn công nghệ hay thiết lập quy trình mong muốn không phù hợp.

Khi một doanh nghiệp tự đánh giá và nhận thấy chưa sẵn sàng về nền tảng kỹ thuật số, một gợi ý doanh nghiệp đó nên tham khảo là tìm đến sự giúp đỡ chuyên môn từ một đơn vị cung cấp các giải pháp công nghệ thông tin.

• Về các yếu tố khác

Như đã đề cập ở trên, việc triển khai hệ thống MES là một quá trình phức tạp, thường đòi hỏi thành lập một đội dự án riêng, với đầy đủ nguồn nhân lực để đảm bảo dự án theo đúng tiến độ và thu về kết quả như mong đợi.

Bên cạnh đó cũng cần cân nhắc các tiêu chí khác như nguồn tài nguyên, ngân sách, phạm vi áp dụng,..

3.3. Lựa chọn đơn vị cung cấp giải pháp MES

Lựa chọn một nhà cung cấp phù hợp sẽ giúp cho quá trình triển khai hệ thống MES suôn sẻ và hiệu quả hơn. Việc lựa chọn này có thể được quyết định sau khi tìm hiểu một số thông tin như:

• Các case study cụ thể nhà cung cấp đã thực hiện
• Bề dày kinh nghiệm trong việc cung cấp các giải pháp công nghệ
• Mức độ hiểu biết về ngành công nghiệp sản xuất của doanh nghiệp
• Giải pháp được cung cấp có khả năng tích hợp với những hệ thống sẵn có của doanh nghiệp hay không?

3.4. Khảo sát nhà máy

Hệ thống MES để sử dụng để trực tiếp quản lý nhà máy, vậy nên việc khảo sát nhà máy trước khi tiến hành triển khai hệ thống MES trong sản xuất là rất cần thiết. Việc khảo sát này sẽ đưa ra một cái nhìn chi tiết về những tồn đọng của nhà máy trước khi áp dụng hệ thống MES, đồng thời trả lời các vấn đề cần thiết được ra cho quá trình triển khai: 

• Hệ thống thu thập dữ liệu (SCADA) của các máy móc tại nhà máy có thể chuẩn hóa dữ liệu để chuyển đến hệ thống MES hay không?
• Dữ liệu nhập thủ công làm thế nào để chuyển sang hệ thống phần mềm?
• Nhà máy cần bổ sung những thiết bị điện tử nào để việc vận hành hệ thống MES diễn ra được trơn tru hay không?

3.5. Thiết kế hệ thống MES – Cách sử dụng hệ thống MES

Sau khi xác nhận các yêu cầu được đưa ra, hệ thống MES sẽ được tiến hành thiết kế, phân tích lập trình và phát triển. Ở bước thiết kế này, một điều đáng lưu ý là việc nhà cung cấp giải pháp có đồng ý tùy chỉnh phần mềm theo nhu cầu hay không sẽ ảnh hưởng đến mức độ đáp ứng của giải pháp đối với những yêu cầu phù hợp với từng nhà máy.

3.6. Đào tạo hướng dẫn cách sử dụng hệ thống MES

Sau khi hệ thống MES đã hoàn thành triển khai, muốn tối đa hoá lợi ích nhận được từ bước tiến chuyển đổi số này, cần tiến hành đào tạo bài bản hướng dẫn cách sử dụng hệ thống MES cho người sử dụng trực tiếp – đội ngũ nhân viên của nhà máy.

Quá trình đào tạo hướng dẫn cách sử dụng hệ thống MES nên được tiến hành từ người dùng chính (key users), tức là các nhà quản trị của doanh nghiệp, những người điều hành toàn bộ quy trình sản xuất của nhà máy. Tiếp theo đó đội ngũ này sẽ đào tạo người dùng cuối cùng (end users), những người trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất. Như vậy khi áp dụng vào quá trình vận hành nhà máy việc tiến hành sử dụng hệ thống MES sẽ diễn ra liền mạch, trơn tru.

4. Lợi ích và thách thức khi sử dụng hệ thống MES

4.1. Lợi ích khi sử dụng hệ thống MES

Việc ứng dụng hệ thống MES (Manufacturing Execution System) mang lại nhiều lợi ích nổi bật cho doanh nghiệp, đặc biệt trong việc nâng cao năng suất và chất lượng sản xuất.

• Nâng cao năng suất và hiệu quả vận hành: Tối ưu lịch sản xuất, giảm thời gian dừng máy, tối ưu phân bổ nhân sự và thiết bị.

• Giám sát sản xuất theo thời gian thực: Theo dõi tiến độ, trạng thái máy móc và chất lượng sản phẩm tức thì, kịp thời xử lý sự cố.

• Kiểm soát chất lượng chặt chẽ: Kiểm tra chất lượng ngay tại từng công đoạn, giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi, hạn chế rủi ro thu hồi.

• Cải thiện khả năng truy xuất nguồn gốc: Ghi nhận đầy đủ thông tin từ nguyên vật liệu đến thành phẩm, đảm bảo minh bạch.

• Giảm hao hụt và tối ưu chi phí sản xuất: Tiết kiệm nguyên vật liệu, tối ưu tồn kho, giảm chi phí bảo trì thiết bị.

• Tạo nền tảng cho chuyển đổi số và sản xuất thông minh: Dễ dàng tích hợp với ERP, WMS và các hệ thống khác, chuẩn bị cho mô hình nhà máy thông minh (Smart Factory).

4.2. Thách thức khi sử dụng hệ thống MES

Tuy nhiên, triển khai MES cũng đặt ra nhiều thách thức, cụ thể:

• Chi phí đầu tư ban đầu lớn (phần mềm, thiết bị, hạ tầng, đào tạo).

• Thay đổi thói quen và quy trình làm việc, cần thời gian thích nghi.

• Đòi hỏi hạ tầng mạng và bảo mật mạnh mẽ.

• Tích hợp với các hệ thống khác phức tạp, dễ phát sinh lỗi.

• Nguy cơ rủi ro bảo mật dữ liệu, cần có giải pháp bảo vệ nghiêm ngặt.

5. Làm thế nào để lựa chọn đơn vị cung cấp hệ thống MES trong sản xuất

Hệ thống MES tối ưu cho mọi ngành công nghiệp sản xuất. Tuy nhiên, không thể phủ định rằng mỗi ngành sản xuất đều có những đặc thù và yêu cầu riêng. Ngay cả khi MES hoạt động hoàn hảo ở một cơ sở trong nhiều năm, không thể đảm bảo rằng nó sẽ đem lại kết quả tương tự ở một cơ sở khác. 

Có thể thấy, cách sử dụng hệ thống MES phù hợp với nhu cầu của từng nhà máy, việc lựa chọn một đơn vị cung cấp có khả năng tùy chỉnh theo nhu cầu khách hàng (customize) là vô cùng quan trọng để tối ưu hoá chi phí và tối đa hoá lợi ích nhận được từ khoản đầu tư cho việc triển khai hệ thống MES.

Thấu hiểu được điều này, VTI Solutions với đội ngũ IT kỹ thuật cao luôn sẵn sàng tùy chỉnh giải pháp theo nhu cầu riêng biệt của từng khách hàng. Với nhiều năm kinh nghiệm và là đối tác của nhiều doanh nghiệp sản xuất lớn nhỏ tại Nhật Bản và Việt Nam, VTI Solutions không chỉ có những hiểu biết sâu sắc về các ngành công nghiệp sản xuất mà còn cung cấp các giải pháp có khả năng tích hợp với những hệ thống sẵn có của nhà máy (ERP, SAP,…).

6. Hệ thống điều hành sản xuất toàn diện hàng đầu Việt Nam MES-X

Hệ thống điều hành sản xuất MES-X là hệ thống điều hành quản lý toàn diện quy trình sản xuất thông minh cung cấp cho doanh nghiệp cái nhìn tổng thể trên từng công đoạn về toàn bộ quá trình sản xuất được phát triển bởi VTI Solutions.

MES-X cho phép trao đổi thông tin tự động giữa các công đoạn sản xuất và các hệ thống khác trong nhà máy như hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning), hệ thống SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition), hệ thống PDM (Product Data Management) và hệ thống QMS (Quality Management System). Bộ tính năng ưu việt của MES-X bao gồm:

Lập kế hoạch sản xuất: Lập kế hoạch sản xuất tổng thể hoặc theo đơn hàng. Kế hoạch sản xuất chi tiết trên từng công đoạn, máy/ dây chuyền sẽ được tạo tự động. Tự động đề xuất các xưởng, thiết bị sản xuất khi đều độ kế hoạch để tối ưu trong sản xuất, giảm thiểu lãng phí về nguồn lực trong sản xuất.

Quản lý quy trình sản xuất: MES-X giúp quản lý và tối ưu hóa quy trình sản xuất trên từng công đoạn. Cung cấp công cụ để định nghĩa và theo dõi các bước trong quy trình sản xuất, đảm bảo tính tuần tự, đúng thứ tự và đúng quy trình của từng công đoạn.

Quản lý chất lượng: MES-X giúp quản lý quá trình kiểm tra chất lượng và đảm bảo tuân thủ các quy trình kiểm tra và tiêu chuẩn chất lượng. Hệ thống cung cấp các công cụ để ghi lại kết quả kiểm tra, theo dõi lỗi và hỗ trợ quy trình kiểm tra lại và sửa chữa khi cần thiết.

Cập nhật, quản lý tiến độ sản xuất: Theo dõi tiến độ sản xuất realtime (theo thời gian thực). Kiểm soát chặt chẽ và chính xác dữ liệu sản xuất giúp giảm thiểu sai sót và thất thoát.

Quản lý nhân công: MES-X hỗ trợ quản lý nhân công trong quy trình sản xuất. Hệ thống giúp theo dõi số lượng và kỹ năng của nhân viên, quản lý lịch làm việc, phân công công việc và theo dõi hiệu suất làm việc của từng nhân viên trên từng công đoạn.

Quản lý năng lực sản xuất: MES-X cung cấp báo cáo so sánh năng suất (chỉ số OEE), hiệu năng giữa các phân xưởng, thiết bị sản xuất theo kế hoạch & thực tế một cách trực quan và chi tiết. Phân tích dữ liệu để đưa ra cải tiến về việc nâng cao năng suất trong sản xuất

Quản lý tiến độ sản xuất: Hệ thống cung cấp báo cáo tiến độ sản xuất từ tổng quan theo đơn hàng đến chi tiết theo từng đơn vị sản xuất nhỏ nhất như phân xưởng, thiết bị sản xuất. Thống kê theo nhiều góc nhìn đa chiều giúp theo dõi tiến độ một cách realtime

Quản lý chi phí sản xuất: MES-X cung cấp báo cáo chi phí sản xuất chi tiết tự động bao gồm việc tính toán và theo dõi chi phí sản xuất, từ đó giúp quản lý chi phí một cách chính xác và hiệu quả.

Liên hệ với chúng tôi để nhận ngay demo miễn phí và được tư vấn hướng dẫn sử dụng hệ thống MES hàng đầu Việt Nam!

Nhận tư vấn miễn phí

5432105/5 - (22 bình chọn)